Owady jako żywienie przyszłości

Kryzys żywnościowy, dlaczego hodowla mięsa na żywność będzie ograniczona

Prognozy dotyczące wzrostu liczby ludności są różne, ale większość ekspertów zgadza się, że populacja Ziemi nadal będzie rosła. Według prognoz ONZ, do 2050 roku liczba ludności może osiągnąć 9,7 miliarda, a do końca wieku nawet 11 miliardów. To oznacza, że rocznie może przybywać na Ziemi około 83 milionów ludzi.

Przeludnienie ma szereg negatywnych skutków dla ludzkości i środowiska, przede wszystkim prowadzi do zwiększonego zapotrzebowania na żywność, wodę i inne zasoby naturalne, co w konsekwencji może doprowadzić do kryzysu żywnościowego i klimatycznego. Zwiększona produkcja mięsa, które jest jednym z głównych źródeł żywności ma negatywny wpływ na środowisko naturalne, ponieważ wiąże się z wytwarzaniem dużych ilości gazów cieplarnianych (a to przyczynia się do globalnego ocieplenia), degradacją gleby, zanieczyszczeniem powietrza i wody oraz utratą bioróżnorodności.

Dlaczego owady mogą być żywieniem przyszłości?

Entomofagia to inaczej spożywanie owadów, termin pochodzi z języka greckiego: słowo éntomon oznacza „owada”, natomiast phageĩn „jeść”, samo spożywanie owadów było  popularne już w czasach prehistorycznych, obecnie  owadami żywi się ponad 2 miliardy ludzi na całym świecie (głównie mieszkańcy Azji i Afryki). W ostatnich latach zainteresowanie owadami w  kontekście żywienia ludzi i zwierząt zaczęło rosnąć, a ich hodowla jest jednym z potencjalnych rozwiązań kryzysu żywnościowego. Hodowla owadów na cele paszowe i żywnościowe ma wiele zalet: przede wszystkim oparta jest na produktach ubocznych powstałych w rolnictwie i przemyśle spożywczym; wiąże się z zerową produkcją odpadów, jest humanitarna, wpływa na ograniczenie użytkowania gruntów oraz redukcję śladu węglowego. Owady mają również wiele cennych składników odżywczych i są pokarmem bezpiecznym – pod warunkiem, że pochodzą z kontrolowanych upraw. Pomimo, że na świecie spożywa się ponad 2000 gatunków owadów, to do masowej hodowli w Polsce wybrano kilka gatunków, które charakteryzowały się m.in.: niskimi wymaganiami utrzymania, szybkim przyrostem masy ciała, wysoką rozrodczością i przeżywalnością stadiów larwalnych oraz odpornością na patogeny.

Idea zero waste

Idea zero waste zakłada minimalizację ilości wyrzucanych odpadów, eliminację ich szkodliwości oraz przetwarzanie i odzyskiwanie wszystkich zasobów. Specyfika hodowli owadów wpisuje się w ideę zero waste. Owady są bardzo efektywne w produkcji białka – jako bezkręgowce – nadają się do wykorzystania w 100% masy ich ciała, bez potrzeby dodatkowego przetwarzania, ponadto zużywają minimalną ilość wody i pokarmu w procesie wzrostu, a ich odchody to wysokojakościowy ekologiczny nawóz.

Ograniczenie użytkowania gruntów

Hodowla i chów zwierząt zużywają znacznie więcej gruntów niż hodowla owadów.  Na hodowlę zwierząt przeznacza się aż 77%  gruntów rolnych co więcej hodowla zwierząt przyczynia się do zmian klimatycznych, zanieczyszczenia środowiska, degradacji gleby i emisji gazów cieplarnianych. Natomiast hodowla owadów jest bardziej efektywna w wykorzystaniu przestrzeni, szacuje się, że  potrzeba od dwóch do dziesięciu razy mniej gruntów rolnych, aby wyprodukować jeden kilogram owadów jadalnych w porównaniu z wyprodukowaniem jednego kilograma białka zwierzęcego.

Dbanie o redukcję śladu węglowego

Hodowla zwierząt jest jednym z głównych źródeł emisji gazów cieplarnianych odpowiada za 15 proc. światowej emisji CO2 przyczyniając się do globalnego ocieplenia. Ok. 30% śladu węglowego wynika z emisji metanu przez bydło, nawożenie i zarządzanie pastwiskami, natomiast hodowla owadów nie generuje metanu w ogóle i zużywa 75 proc. mniej CO2 niż hodowla mięsa.

Składniki odżywcze w owadach

Jedzenie owadów w wielu kulturach nie ma dobrych skojarzeń, jednak jest coraz częściej rozważane ze względu na zawartość składników odżywczych. Warto wspomnieć, że owady nie muszą być spożywane w całości, może to być mączka dodawana do chleba, makaronów, mięsa. Owady przeznaczone do jedzenia bogate są w białko, zdrowe tłuszcze, błonnik, witaminy i minerały oraz kolagen.

Białko

Owady do jedzenia są bogatym źródłem białka. W zależności od gatunku, mogą zawierać od 12 do 73 g białka na 100 g masy. Niektóre gatunki, np. mącznik młynarek, zawierają nawet więcej białka niż mięso drobiowe lub wołowe.

Czytaj też: Karma z insektów. Czy warto kupić ją zwierzakowi?

Tłuszcze

Owady do jedzenia są również bogate w kwasy tłuszczowe, w tym kwasy omega-3 i omega-6, które są niezbędne dla zdrowia serca i mózgu.

Błonnik

Jedzenie owadów może również dostarczyć organizmowi błonnika (ich szkielet zbudowany jest z chityny), co wpływa na poprawę trawienia i regulację poziomu cukru we krwi. Warto dodać, że ryby, czy wołowina błonnika nie zawierają.

Czytaj też: Błonnik dla psa

Witaminy i minerały

Niektóre gatunki owadów są bogate w witaminy i minerały, takie jak żelazo, cynk, wapń, sód, fosfor, miedź, witamina B12 i witamina K. Wspierają zatem pracę układu nerwowego, wspomagają odporność, regulują procesy metaboliczne.

Kolagen

Jedzenie owadów może również wpływać korzystnie na kondycję skóry, włosów i paznokci ze względu na zawartość kolagenu.

Warto jednak pamiętać, że składniki odżywcze w owadach mogą różnić się w zależności od gatunku i etapu rozwoju insektów. W związku z tym, jedzenie owadów powinno być uzupełnieniem diety, a nie jej podstawą.

Gdzie na świecie je się owady

Jak mówi dr hab. Tadeusz Bakuła, profesor Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, dotychczas opisano ponad 2000 gatunków owadów będących pożywieniem dla ludzi. Co najmniej 2 mld ludzi na świecie spożywa owady w różnej postaci.

Jedzenie owadów jest tradycją wielu krajach i kulturach na całym świecie, zwłaszcza w Afryce, Azji, Australii i Ameryce Łacińskiej. Na przykład w Meksyku jadane są chrząszcze i dżdżownice, a w Japonii – jedwabnik morwowy i gąsienice. W niektórych krajach, takich jak Kambodża, Laos i Tajlandia jedzenie owadów jest powszechne i stanowi istotną część diety. A Afryce Zachodniej spożywa się termity i larwy, w Kenii i Ugandzie – koniki polne i larwy chrząszczy. W Azji ludzie jedzą wiele gatunków owadów, w tym szarańczę, karaluchy, skorpiony i wiele innych. W Europie spożywanie owadów nie jest powszechne, ale w niektórych krajach, takich jak Francja i Włochy, można znaleźć restauracje, które serwują potrawy z owadami.

Obecnie owady do jedzenia zyskują na popularności w krajach zachodnich, szczególnie w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, gdzie w niektórych sklepach i restauracjach można kupić żywe i suszone owady. Jednak wciąż stanowi to niszę na rynku spożywczym i wiele osób ma opory przed jedzeniem owadów, ze względu na kulturowe i emocjonalne skojarzenia.

Czy spożywanie owadów jest bezpieczne

Owady do jedzenia są bezpieczne, o ile pochodzą z legalnych źródeł i zostały odpowiednio przygotowane. Wiele gatunków owadów jest już spożywanych na całym świecie, a badania wykazują, że spożywanie ich nie powoduje szkód dla zdrowia ludzkiego.

Właściwe przygotowanie owadów do spożycia polega na upewnieniu się, że zostały one uprawiane w odpowiednich warunkach i poddane procesom obróbki termicznej, w celu zabicia potencjalnie szkodliwych mikroorganizmów. W przypadku jedzenia dziko żyjących owadów trzeba jednak uważać, ponieważ mogą one być skażone substancjami chemicznymi lub być zanieczyszczone mikroorganizmami z otoczenia.

Dlaczego owady mają właściwości hipoalergiczne

Owady do jedzenia wykazują właściwości hipoalergiczne, czyli nie wywołują reakcji alergicznych, ze względu na fakt, że ich białka są mniejsze i mniej skomplikowane niż białka występujące w innych źródłach pożywienia. Wiele badań wykazało, że dieta bogata w owady może zmniejszyć ryzyko wystąpienia reakcji alergicznych.

W ostatnich latach zaczęto stosować karmę dla zwierząt domowych opartą na insektach ze względu na ich niski wpływ na środowisko, hipoalergiczność i dużą wartość odżywczą. Żywność dla psów i kotów marki Brit jest przykładem takiej karmy – powstała z myślą o zapewnieniu zwierzętom optymalnej ilości wysokiej jakości składników odżywczych, przy jednoczesnym zachowaniu zrównoważonego rozwoju podczas produkcji.